Τα προβλήματα και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα παιδιά με αναπηρία, έχουν διαστάσεις τόσο κοινωνικές – ψυχολογικές όσο και βιολογικές. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα επικράτησε στο χώρο της Ειδικής Αγωγής η έννοια και διαδικασία της «ενσωμάτωσης» ως εκπαιδευτική φιλοσοφία, η οποία αναγνωρίζει δύο διαφορετικά σώματα που πρέπει να «ενωθούν», θεωρώντας το διαφορετικό υποχρεωμένο, λόγω σύμφυτης κατωτερότητας, να ομαλοποιηθεί. Με άλλα λόγια, οι μαθητές με αναπηρίες μπαίνουν στην κλίνη του Προκρούστη, με την έννοια ότι οι ατομικές διαφορές παραγκωνίζονται και αγνοούνται απ’ τον ίδιο τον εκπαιδευτικό, καθώς και από το εκπαιδευτικό σύστημα εξ ολοκλήρου.
Απορρίπτοντας, λοιπόν, το πρότυπο της ενσωμάτωσης, καθώς απέτυχε ν’ ανταποκριθεί αποτελεσματικά και με σεβασμό στις εκπαιδευτικές ανάγκες κάθε μαθητή, υιοθετούμε το μοντέλο της ένταξης. Το National Information Center for Children and Youth with Disabilities (1995) ορίζει την ένταξη ως διαδικασία και εφαρμογή εκπαιδευτικών πρακτικών για τα παιδιά με αναπηρίες στη γενική εκπαίδευση, με υποστηρικτικές υπηρεσίες ειδικής αγωγής και κατάλληλες υποδομές για κάθε σχολείο της γειτονιάς.
Για να μπορέσουμε στην εκπαίδευση να μιλήσουμε για ένταξη, θα πρέπει να τοποθετήσουμε στο κέντρο τη διαφορά, παρά να την περιθωριοποιήσουμε. Αυτό που απαιτείται είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος μέσα στο οποίο όλοι οι μαθητές με όλες τις διαφορές τους αντιμετωπίζονται θετικά, φυσιολογικά και πολύ ωφέλιμα για τον εμπλουτισμό των εμπειριών και των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων όλων των παιδιών. Η πρόθεση, λοιπόν, είναι ν’ αλλάξει η εκπαίδευση για όλους τους μαθητές, ωφελώντας όχι μόνο τα παιδιά με αναπηρίες, αλλά εξίσου και τους μη ανάπηρους μαθητές.
Σαφώς και εδώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην κοινωνική κατασκευή της αναπηρίας: η αναπηρία μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή κοινωνικά κατασκευασμένης διαφορετικότητας, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στα φυλετικά και γενετικά χαρακτηριστικά και σε μη αναγνωρίσιμους τρόπους ζωής.
Και εδώ ακριβώς υπογραμμίζεται η σημασία της εκπαίδευσης και ο ειδικός παιδαγωγός: καλείται να αναγνωρίσει σε πρώιμο στάδιο τέτοιες «αποκλίνουσες του φυσιολογικού» συμπεριφορές, να πραγματοποιήσει πρώιμη παρέμβαση για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των δυσκολιών, να κατασκευάσει εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, να ανακαλύψει στρατηγικές, τεχνικές και πρακτικές, να δραστηριοποιηθεί στην μαθησιακή, κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών του με στόχο την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική αποδοχή, να παρέχει συμβουλές για εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και καθημερινών ικανοτήτων, καθώς και να τους προετοιμάσει για καθημερινή αυτόνομη διαβίωση. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πόσο μεγάλη σημασία έχει η επιμονή των ειδικών δασκάλων, η προσήλωση, το μεράκι, η αγάπη, η παράκαμψη/ αντιμετώπιση των δυσκολιών, η καθημερινή προσπάθεια και η διαρκής μάθηση: όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα νοητό σχοινί, πάνω στο οποίο ο ακροβάτης – ειδικός δάσκαλος πρέπει να ισορροπήσει, χωρίς να χάνει το στόχο που υπάρχει μπροστά του, παρακάμπτοντας όλα τα εμπόδια και αντιμετωπίζοντας τις πιθανές...πτώσεις!
Είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι το καθήκον τους είναι ιδιαίτερα σοβαρό · οι πιθανότητες δημιουργίας μιας κοινωνίας ένταξης είναι εξαιρετικά μεγάλες. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις δυσκολίες που υπάρχουν, γι’ αυτό δεν υπάρχει χώρος για αλαζονεία ή αυταρέσκεια. Εφ’ όσον, λοιπόν, η Ειδική Αγωγή αποτελεί ένα ζήτημα πραγματικά φλέγον, συνδέεται άμεσα με την πολιτική που αποφασίζει ποιος είναι μέσα και ποιος μένει εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος, χάρη στις δυνατότητες πρόσβασης και στις σχέσεις εξουσίας. Οι παράγοντες που στηρίζουν την Ειδική Αγωγή χρειάζεται ν’ αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη ευαισθησία, μια και, σε τελική ανάλυση, σχετίζονται με τα δικαιώματα του πολίτη και την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης για όλους.
Απορρίπτοντας, λοιπόν, το πρότυπο της ενσωμάτωσης, καθώς απέτυχε ν’ ανταποκριθεί αποτελεσματικά και με σεβασμό στις εκπαιδευτικές ανάγκες κάθε μαθητή, υιοθετούμε το μοντέλο της ένταξης. Το National Information Center for Children and Youth with Disabilities (1995) ορίζει την ένταξη ως διαδικασία και εφαρμογή εκπαιδευτικών πρακτικών για τα παιδιά με αναπηρίες στη γενική εκπαίδευση, με υποστηρικτικές υπηρεσίες ειδικής αγωγής και κατάλληλες υποδομές για κάθε σχολείο της γειτονιάς.
Για να μπορέσουμε στην εκπαίδευση να μιλήσουμε για ένταξη, θα πρέπει να τοποθετήσουμε στο κέντρο τη διαφορά, παρά να την περιθωριοποιήσουμε. Αυτό που απαιτείται είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος μέσα στο οποίο όλοι οι μαθητές με όλες τις διαφορές τους αντιμετωπίζονται θετικά, φυσιολογικά και πολύ ωφέλιμα για τον εμπλουτισμό των εμπειριών και των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων όλων των παιδιών. Η πρόθεση, λοιπόν, είναι ν’ αλλάξει η εκπαίδευση για όλους τους μαθητές, ωφελώντας όχι μόνο τα παιδιά με αναπηρίες, αλλά εξίσου και τους μη ανάπηρους μαθητές.
Σαφώς και εδώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην κοινωνική κατασκευή της αναπηρίας: η αναπηρία μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή κοινωνικά κατασκευασμένης διαφορετικότητας, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στα φυλετικά και γενετικά χαρακτηριστικά και σε μη αναγνωρίσιμους τρόπους ζωής.
Και εδώ ακριβώς υπογραμμίζεται η σημασία της εκπαίδευσης και ο ειδικός παιδαγωγός: καλείται να αναγνωρίσει σε πρώιμο στάδιο τέτοιες «αποκλίνουσες του φυσιολογικού» συμπεριφορές, να πραγματοποιήσει πρώιμη παρέμβαση για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των δυσκολιών, να κατασκευάσει εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, να ανακαλύψει στρατηγικές, τεχνικές και πρακτικές, να δραστηριοποιηθεί στην μαθησιακή, κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών του με στόχο την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική αποδοχή, να παρέχει συμβουλές για εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και καθημερινών ικανοτήτων, καθώς και να τους προετοιμάσει για καθημερινή αυτόνομη διαβίωση. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πόσο μεγάλη σημασία έχει η επιμονή των ειδικών δασκάλων, η προσήλωση, το μεράκι, η αγάπη, η παράκαμψη/ αντιμετώπιση των δυσκολιών, η καθημερινή προσπάθεια και η διαρκής μάθηση: όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα νοητό σχοινί, πάνω στο οποίο ο ακροβάτης – ειδικός δάσκαλος πρέπει να ισορροπήσει, χωρίς να χάνει το στόχο που υπάρχει μπροστά του, παρακάμπτοντας όλα τα εμπόδια και αντιμετωπίζοντας τις πιθανές...πτώσεις!
Είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι το καθήκον τους είναι ιδιαίτερα σοβαρό · οι πιθανότητες δημιουργίας μιας κοινωνίας ένταξης είναι εξαιρετικά μεγάλες. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις δυσκολίες που υπάρχουν, γι’ αυτό δεν υπάρχει χώρος για αλαζονεία ή αυταρέσκεια. Εφ’ όσον, λοιπόν, η Ειδική Αγωγή αποτελεί ένα ζήτημα πραγματικά φλέγον, συνδέεται άμεσα με την πολιτική που αποφασίζει ποιος είναι μέσα και ποιος μένει εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος, χάρη στις δυνατότητες πρόσβασης και στις σχέσεις εξουσίας. Οι παράγοντες που στηρίζουν την Ειδική Αγωγή χρειάζεται ν’ αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη ευαισθησία, μια και, σε τελική ανάλυση, σχετίζονται με τα δικαιώματα του πολίτη και την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης για όλους.
Δυστυχώς, παρ’ όλες τις επιταγές του Συντάγματος, τους νόμους, τα διατάγματα, τις διακηρύξεις, τις υποσχέσεις και τις πολιτικές δεσμεύσεις, η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει επιεικώς άθλια. Μα είναι λογικό: σε μια κοινωνία όπως η δική μας, μια κοινωνία ταξική, καθαρά καπιταλιστική, είναι αναμενόμενο ό, τι δεν αποφέρει κέρδος, ό, τι δεν υπακούει στους νόμους της αγοράς κι ό, τι είναι διαφορετικό και «έξω απ’ τις νόρμες» να απορρίπτεται στον Καιάδα της αδιαφορίας και της αναλγησίας. Πάνω από 200.000 παιδιά με αναπηρία που έχουν ανάγκη ειδικής εκπαίδευσης μένουν εκτός, ενώ μόνο ένα ποσοστό της τάξης του 8% – 10% καλύπτεται. Παρά τα μεγάλα λόγια των πολιτικών ταγών του παρελθόντος, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Και – τι σύμπτωση! – ενώ τόσα χρόνια ακούγαμε για κοσμοϊστορικές αλλαγές στο χώρο της Ειδικής Αγωγής, το πρόσφατο νομοσχέδιο για την Παιδεία δεν αναφέρει πουθενά το συγκεκριμένο χώρο, δεν έχει ούτε μία διάταξη για τα ανάπηρα παιδιά και τους δασκάλους τους, αντιθέτως, φρόντισε να εξαφανίσει και το παραμικρό ίχνος πολιτικών δεσμεύσεων που ακούγαμε όλοι μας προεκλογικά!
Είναι στο χέρι της κυβέρνησης να πραγματοποιήσει τουλάχιστον τα μισά από όσα υποσχέθηκε: θα είναι έστω κι ένα μικρό πρώτο βήμα. Όλοι μας έχουμε στηρίξει τις ελπίδες μας εκεί, και πιστεύουμε πως και με το δικό μας καθημερινό αγώνα, θα υπάρξει δικαίωση. Είμαστε έτοιμοι και διατεθειμένοι να ενώσουμε τη δύναμή μας σε κοινή γραμμή για την Ειδική Αγωγή, χωρίς να ξεχνάμε όμως ότι από την κυβέρνηση περιμένουμε να μας προσφέρει μια διέξοδο από τα αδιέξοδα που μας ταλαιπωρούν τόσα χρόνια. Η συμμετοχή όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, αλλά και κατά συνέπεια στη ζωή, πρέπει να θεωρείται όχι κερδισμένο προνόμιο, αλλά αναφαίρετο δικαίωμα.
Σε ένα από τα βιβλία της Ζώνιου – Σιδέρη βρήκα τα παρακάτω λόγια και τα μεταφέρω λίγο αλλαγμένα: Η προώθηση της Ειδικής Αγωγής είναι ένας αγώνας · ένας πόλεμος, που δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου